THƯ GỬI BẠN TA

Thư Gửi Bạn Ta
Bùi Bảo Trúc

Bạn ta,

Phụ nữ Việt Nam mắc một món nợ lớn với ông Nguyễn Cát Tường. Có thể nói tất cả phụ nữ Việt đều thiếu ông một món nợ không biết đến bao giờ mới trả cho hết được.

Nhưng thực ra, người ta đang trả ông, cả vốn lẫn lời. Có thể nói phần lời là phần khá lớn. Bắt chước Winston Churchill khi nhắc đến các Phi Công của Hoàng Gia Anh hồi Đệ Nhị Thế Chiến và sửa sang lại chút ít, thì chưa bao giờ lại có quá nhiều người nợ một người là ông Nguyễn Cát Tường nhiều như thế.

Món nợ ấy vẫn cứ canh cánh bên lòng, mỗi lần họ xỏ tay vào chiếc áo mà ông vẽ kiểu cho họ.

Ông nối những chiếc vạt của chiếc áo tứ thân lại với nhau. Chạy một hàng cúc bấm ở bên cạnh, thay đổi những cái cổ một chút cho kín lại để chiếc yếm không còn được dùng nữa và thay thế bằng một món ‘’nội y’’ mới hơn.

Thân áo cũng do một loại hàng khác mà một nhà thơ, khi ngồi bên một bến sông nhìn về ánh đèn từ Hà Nội chiếu qua đã thầm mơ đến:

…Em đi áo mỏng buông hờn tủi
Dòng lệ thơ ngây có rạt rào…
(Thơ Quang Dũng)

Chính là chiếc áo ông vẽ cho phụ nữ Việt mới tạo ra được một niềm nhớ thắm thiết như thế. Trước đó, ngay cả chiếc áo của cô bé 15 tuổi trong chuyến đi Chùa Hương của Nguyễn Nhược Pháp cũng không gây được cái hình ảnh thiết tha như chiếc áo Lemur.

Mà thật, đôi tà áo của kiểu áo mới đó lập tức tiến vào và ở lại với cái ‘’hôm nao’’ đó:

…áo trắng ngây thơ mộng trắng trong
Hôm nao em đến mắt như lòng…
(Thơ Huy Cận)

                                           

Những chiếc áo của phụ nữ trước đó không bao giờ mang cái mầu trắng trong đó. Nó có thể đẹp để đi cùng với sợi xà tích, chiếc thắt lưng, đôi dép cong, chiếc nón quai thao như trong nhũng bức ảnh chụp hồi đầu Thế Kỷ XX mà nhiều người còn giữ lại được.

Phải chờ đến đôi mắt chỉ nhìn thấy những cái đẹp và bàn tay của người họa sĩ, chiếc áo của phụ nữ Việt Nam mới hóa thân được để hai tà của nó có thể ‘’mở khép nghìn tâm sự’’ và tạo ra những nỗi nhớ như trong Đường Vào Tình Sử của Đinh Hùng:

Hoa nở cô đơn bóng động thềm
Vườn xưa còn thoảng chút hương em
Xót xa lá cỏ vương mùi tóc
Tà áo bay về nhớ suốt đêm…
(Thơ Đinh Hùng)

Cái khép mở của tà áo chở theo cái mát của mùa xuân giữa nắng hạ:

Em đem trời đẹp vào trong lớp
Ta thấy đang hè bỗng đã xuân…
(Thơ Bùi Bảo Trúc)

Nhất định là phải có những cái tà áo. Những cái tà áo ấy , tôi được nghe kể lại, đã là đầu mối của một mối tình giữa một người phụ nữ còn rất trẻ vấn tóc trần, chiếc áo trắng cổ thấp kiểu Lemur đứng ở cửa nhà mỗi sáng và một giáo sinh trường sư phạm ở Hà Nội ngày nào đi ngang trên đường đi học. Là một sản phẩm của mối tình với tà áo ấy, tôi cũng phải nhớ ơn ông Họa Sĩ Nguyễn Cát Tường.

                               

Kiểu áo của ông nổi trôi rất nhiều. Năm 1954, dáng kiều thơm của Hà Nội phải dẹp những chiếc áo tiểu tư sản đó chỉ sau ít ngày Hà Nội đổi chủ. Cũng như nhiều chiếc áo dài rất đẹp sau năm 1975 ở miền Nam. Người ta muốn cái đẹp khác. Đẹp là phải bưng biền, cách mạng, sắt máu, mặt mũi vêu vao, thô kệch như những người phụ nữ cầm AK lạc lõng ở những con đường Sài Gòn cuối tháng 4, đầu tháng 5 năm 1975.

Nhưng rồi cũng chỉ một thời gian ngắn sau đó, vẻ đẹp bưng biền đó không có chỗ đứng, và những chiếc áo dài đã trở lại.

Luôn cả mấy người đàn bà nhà quê từng hô hào dẹp bỏ những chiếc áo dài ấy cũng lôi chúng ra mặc. Vợ của các lãnh tụ Hà Nội làm mặt trơ lấy những chiếc áo một thời chính bọn họ đòi dẹp bỏ ra mặc trong những chuyến xuất ngoai với chồng thay vì khoác trên người những chiếc áo đen nón tai bèo mà họ từng có thời hết lời ca ngợi.

Cái đẹp đã thắng.

Phụ nữ Việt Nam đã làm cho áo dài Lemur lại trở lại, làm sống trở lại cái đẹp Họa Sĩ Nguyễn Cát Tường vẽ cho họ.

                                          

Tuần vừa qua, đã có một buổi trình diễn các kiểu áo mà ông đã vẽ và đăng trên tờ Ngày Nay hồi thập niên 40. Những phụ nữ trong buổi trình diễn không ở trong hạng tuổi mười tám đôi mươi mà ở một số tuổi lớn hơn, trông hệt như mẹ tôi hồi ấy, hình ảnh mà tôi vẫn còn nhớ nhất của mẹ tôi.

Và vì thế, cả tôi nữa, tôi cũng mắc nợ rất nhiều với Họa Sĩ Nguyễn Cát Tường.

Cám ơn ông nhiều lắm.

Bùi Bảo Trúc

PHƯƠNG LAN hb

09/27/2015