SỐNG - CHẾT
. Phan Bội Châu*********
SỐNG
Sống tủi làm chi đứng chật trời?
Sống nhìn thế giới hổ chăng ai?
Sống làm nô lệ cho người khiến?
Sống chịu ngu si để chúng cười?
Sống tưởng công danh, không tưởng nước.
Sống lo phú quý chẳng lo đời,
Sống mà như thế đừng nên sống!
Sống tủi làm chi đứng chật trời?
CHẾT
Chết mà vì nước, chết vì dân,
Chết đấng nam nhi trả nợ trần.
Chết buổi Đông Chu, hồn thất quốc,
Chết như Tây Hán lúc tam phân.
Chết như Hưng Đạo, hồn thành thánh,
Chết tựa Trưng Vương, phách hóa thần.
Chết cụ Tây Hồ danh chẳng chết,
Chết mà vì nước, chết vì dân.
Cụ Phan Bội Châu
"hồi thất quốc", không phải "hồn thất quốc"
ReplyDeleteCHẾT
Chết mà vì nước, chết vì dân,
Chết đấng nam nhi trả nợ trần.
Chết buổi Đông Chu, hồi thất quốc,
Chết thời Tây Hán lúc tam phân.
Chết như Hưng Đạo, hồn thành thánh,
Chết tựa Trưng Vương, phách hóa thần.
Chết cụ Tây Hồ danh chẳng chết,
Chết mà vì nước, chết vì dân.
(Phan Bội Châu)
Đây là bài thơ Đường luật thất ngôn bát cú, luật bằng, vần bằng.
Tứ cũng là ý, nói về những cách chết vì dân vì nước (nên noi theo) của người quân tử.
Mỗi câu thơ là một tứ (ý) nhỏ nói đến cách chết của người quân tử, nhưng vì bài thơ được viết theo lối thủ vĩ ngâm – câu đầu và câu cuối giống nhau - nên 8 câu mà chỉ có 7 cách chết.
Chết là bài thơ chuyển tải nghĩa khí của một nam nhân, một quân tử trước cảnh nước nhà nguy biến. Các cầu thủ của cụ Phan mạnh ai nấy đá, chẳng thế trận, chẳng đấu pháp gì hết nên ở đây không có dòng thơ mà chỉ có những “vũng thơ”. Mỗi câu là một vũng thơ riêng biệt, gợi lên một chút hào khí trong lòng người đọc. Sức gợi cảm (hào khí) của cả bài thơ là tổng số lượng hào khí của 7 câu cộng lại. Thành ra cấu trúc của bài thơ hầu như không có hiệu quả gì trong việc gia tăng sức gợi cảm của toàn bài. Về mặt tổng thể, bài thơ không thành công.
Thơ nhắm vào điểm, không nhắm vào diện. Ở đây cụ Phan của chúng ta tham quá; bài thơ của cụ bao biện đến 7 kiểu cách chết mà kiểu nào – do giới hạn câu chữ của thể thơ Đường Luật - cụ cũng chỉ nói lướt qua như gió thoảng, chăng khai triển, đào sâu gì nên sức gợi cảm rất ít. Cũng may, cụ là người có lòng với quê hương dân tộc nên nhiệt tình của cụ cũng thấm vào bài thơ nhưng không nhiều.
Cảm xúc chỉ ở tầng 1; tầng 2 không có tý gì; do thiếu sức đẩy ở tầng 2, cảm xúc ở tầng 3 chỉ hơi thoang thoảng.